Przepływy pieniężne, czyli które spółki są stabilne finansowo, a które ukrywają poważne problemy?

• Przepływy spółki jak budżet domowy, logiczne i proste.
• Skąd i dokąd płyną pieniądze?
• Jak w minutę rozpoznać spółkę z prawidłowymi przepływami pieniężnymi?
• Jak rozpoznać spółki mogące mieć w przyszłości poważne problemy finansowe?
• Dlaczego spółka z zyskami może nie być wypłacalna i może zbankrutować?

Cash Flow przypomina budżet domowy

Przepływy pieniężne zwane cash flow, są istotnym uzupełnieniem całościowej analizy spółki. Cash flow jest co prawda bardziej skomplikowany od analizy budżetu domowego, lecz jego zrozumienie za pomocą narzędzia Sindicator.net jest tak proste jak przeanalizowanie prywatnych zarobków i wydatków. Na stronie spółki, pod jej wykresem można znaleźć skróconą wersję przepływów pieniężnych (patrz rysunek poniżej).

Rysunek 1. Skrócona wersja przepływów pieniężnych.
1. Wersja liczbowa. 2. Wersja symboliczna

Widzimy tutaj podział na cztery działy. W nawiasie opisałem czemu odpowiadają poszczególne z nich w analogii do budżetu domowego:

• przepływy z działalności operacyjnej (budżet domowy: zarobki „na rękę” z pracy własnej)
• przepływy z działalności inwestycyjnej (budżet domowy: wydatki na inwestycje np. w akcje, nieruchomości pod wynajem itp. i wpływy z tych inwestycji np. sprzedaż akcji, zyski z wynajmu bądź sprzedaż nieruchomości będącej pod wynajem)
• przepływy z działalności finansowej (budżet domowy: pożyczki z banku, karty kredytowe i spłaty tych pożyczek)
• suma wszystkich działalności. (budżet domowy: pieniądze, które zostają na koncie pod koniec badanego okresu)

Co poszczególne elementy cash flow oznaczają dla spółki?

Działalność operacyjna (DO) jest to podstawowa działalność spółki (np. handel, produkcja, usługi). Składa się na nią zysk netto i wszystkie korekty (amortyzacja, zyski/straty na różnicach kursowych, zmiany stanu zapasów). Szczegóły są dostępne w zakładce „Cash flow” na stronie spółki w prawym górnym rogu. Jest ona odpowiednikiem zysków z pracy na etacie bądź innego głównego źródła dochodów w budżecie domowym. Działalność inwestycyjna (DI) polega na nabywaniu lub sprzedaży aktywów trwałych i aktywów finansowych krótkoterminowych. Przedstawia wpływy lub wydatki na inwestycje i związane z nimi koszty oraz zyski. Ogólnie rzecz ujmując, ujemna wartość przepływów pieniężnych w działalności inwestycyjnej oznacza przeważnie wydatki spółki na wszelkiego rodzaju inwestycje (nowe fabryki, kupno akcji innych podmiotów itp.). Dodatnia wartość oznacza często spieniężenie tychże inwestycji. Wyszczególnienie na co poszły pieniądze (wydatki) bądź skąd przyszły (wpływy) znajduje się w zakładce "Cash flow" na stronie spółki w prawym górnym rogu. Jest ona odpowiednikiem kupna i sprzedaży akcji, nieruchomości, jednostek funduszy itp. w budżecie domowym. Działalność finansowa (DF) mówi o zmianach w źródłach finansowania spółki. We wpływach działalności finansowej możemy znaleźć wpływy z wyemitowanych przez firmę akcji oraz dłużnych papierów wartościowych (np. obligacji), zaciągnięte kredyty w bankach i inne wpływy. Są tu wykazane zewnętrzne źródła pieniędzy. Spółka może przeznaczyć tak zdobytą gotówkę na przykład na dalszy rozwój. W wydatkach z działalności finansowej mamy z kolei wyszczególnione spłaty zaciągniętych kredytów, skup własnych akcji oraz dłużnych papierów wartościowych. Uwzględniane są tu także dywidendy wypłacone z zysku z poprzedniego roku. Ta strona działalności finansowej mówi więc, między innymi o zmniejszaniu zadłużenia firmy. Jest ona odpowiednikiem zaciągania kredytów w banku, pożyczania pieniędzy i spłacania zadłużenia wraz z odsetkami w budżecie domowym.

Jak szybko przeanalizować cash flow spółki

Najprościej rzecz ujmując, w idealnej sytuacji, spółka powinna mieć:

• dodatnie przepływy z działalności operacyjnej (czyli generować zyski z podstawowej działalności)
• ujemne przepływy z działalności inwestycyjnej (czyli inwestować pieniądze w nowe przedsięwzięcia, biznesy, akcje)
• dodatnie przepływy z działalności finansowej (czyli brać kredyty na dalsze inwestycje by móc się szybciej rozwijać)
• oraz najlepiej jak suma wszystkich powyższych jest dodatnia.

Występują też inne sytuacje w jakich może znaleźć się spółka. W tabeli poniżej przedstawiam symbolami wszystkie możliwości. ( „+” oznacza dodatni wynik finansowy w danej działalności, „-” oznacza wynik ujemny).

Tabela 1. Osiem możliwych sytuacji przepływów pieniężnych. Każda została opisana poniżej. Sytuacja 1. ( -, -, - ) Firma spłaca długi (DF ujemna) oraz inwestuje (DI ujemna) przy czym ma ujemne przepływy z głównej działalności (DO ujemna). Taki wariant jest możliwy tylko w firmie, która wcześniej potrafiła zebrać duży zapas środków pieniężnych. Jeśli jednak mimo inwestycji (DI ujemna) nie wypracuje w przyszłości dodatnich przepływów z działalności operacyjnej to w dłuższej perspektywie utrzymanie takiego stanu grozi bankructwem. Sytuacja 2. ( -, -, + ) Firma inwestuje (DI ujemna) oraz bierze więcej pieniędzy z zewnątrz (zwiększa zadłużenie, emituje akcje itp. - DF dodatnia). Jednak nie wypracowuje jeszcze dodatnich przepływów operacyjnych (DO ujemna). Jest to sytuacja występująca głównie w młodych przedsiębiorstwach, w które chętnie inwestują banki i inni inwestorzy oczekując na wygenerowanie zysków w przyszłości (czyli oczekują przejścia do sytuacji 5 lub 6). Spółka nie zarabia pieniędzy i finansuje swoją działalność z oszczędności lub poprzez zaciągnięte zobowiązania. Jeżeli inwestycje okażą się nieudane, spółka może szybko zbankrutować. Sytuacja 3. ( -, +, - ) Spółka pozbywa się majątku trwałego, obcych akcji itp. (DI dodatnia) i stara się w ten sposób spłacić zadłużenie (DF ujemna), a także pokryć ujemne przepływy z działalności operacyjnej (DO ujemna). Jest to bardzo zła sytuacja i może świadczyć o długotrwałych problemach finansowych. Sytuacja 4. ( -, +, + ) Podobna sytuacja do sytuacji numer 3. Z tą różnicą, że wierzyciele widzą szansę na zwalczenie negatywnych tendencji i nie boją się zwiększać swojego zaangażowania w tę firmę albo spółka przeprowadziła udaną emisję akcji (DF dodatnia). Sytuacja 5. ( +, -, - ) Jedna z najbardziej pożądanych sytuacji. Przepływy operacyjne są dodatnie (DO dodatnia) i wystarczają na dalsze inwestycje (DI ujemna) oraz nawet na spłatę zadłużenia, bądź wykup własnych akcji, wypłaty dywidend itp. (DF ujemna). Jest to bardzo dobra sytuacja i zwykle występuje w spółkach z dużymi zyskami (wysokie wartości wskaźników ROA, ROE). Lecz jeśli suma wszystkich działalności jest ujemna oznacza to, że spółka inwestycje i spłatę zadłużenia pokrywa z wcześniej zgromadzonych środków pieniężnych (ponieważ dodatnia DO nie wystarcza). Jeśli taka sytuacja będzie się przedłużać w następnych okresach może doprowadzić do kłopotów finansowych. Zwykle jednak taka sytuacja jest przejściowa i oczekuje się poprawy, zapewnionej przez nowe inwestycje. Sytuacja 6. ( +, -, + ) Jedna z najbardziej pożądanych sytuacji. Podobna do sytuacji numer 5 z tą różnicą, że spółka wciąż gromadzi pod inwestycje środki pieniężne z zewnątrz (pożyczki, emisje akcji itp. - DF dodatnia). Jest to sytuacja uważana za najbardziej słuszną i bezpieczną na każdej giełdzie papierów wartościowych na świecie. (inwestorzy nie boją się finansować działalności i jednocześnie spółka przynosi zyski i je reinwestuje). Sytuacja 7. ( +, +, - ) Typowa sytuacja w spółkach przechodzących restrukturyzację. Wyprzedawany jest majątek trwały (DI dodatnia) by spłacić zobowiązania (DF ujemna). Jeśli jednak spółka w tym czasie nie przechodzi reorganizacji może to świadczyć o trudnościach w spłatach kredytu i zmniejszaniu inwestycji. W dłuższej perspektywie utrzymywanie się takiego stanu jest niewskazane. Sytuacja 8. ( +, +, + ) Nietypowa sytuacja i rzadko spotykana. Przeważnie jest to stan przejściowy przed przejęciem innej spółki bądź przed przystąpieniem do dużej inwestycji. Powyższa analiza nie powinna się ograniczać do badania samych znaków („+” i „-”) lecz także powinno się wziąć pod uwagę wartości kryjące się pod nimi. Niektóre warianty są bardzo podobne do siebie jeśli wartość w złotówkach w danej działalności jest około zera. Np. sytuacje 3 i 7 są bardzo do siebie zbliżone jeśli spółka ma wynik z działalności operacyjnej bliski zeru.

Pieniądze na papierze i w gotówce

Warto przy wyżej przedstawionej analizie zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, a mianowicie na wynik z działalności operacyjnej w porównaniu do zysków netto. Jest to o tyle istotne, że firma wydająca się rentowną (ma zyski) w rzeczywistości może mieć bardzo poważne problemy finansowe. Najczęstszą tego przyczyną jest wykazanie zysków na papierze kiedy faktycznie kontrahenci nie zapłacili jeszcze za oferowane przez firmę produkty. Powstają więc braki gotówki w kasie i faktyczne problemy z wypłacalnością. Zyski netto są wymienione na samym końcu tabeli w zakładce „Rachunek zysków i strat” lub na początku tabeli w zakładce „Cash flow” wraz z przepływami z działalności operacyjnej. Wszystkie warianty są często spotykane. Najlepsza dla przedsiębiorstwa jest oczywiście sytuacja gdy spółka ma zyski netto dodatnie (zysk na papierze) i przepływy z działalności operacyjnej dodatnie (zysk w gotówce). Często się zdarza, że spółka generuje zyski netto lecz ma stratę z działalności operacyjnej i na odwrót, posiadanie dodatniego przepływu z działalności operacyjnej i straty netto. W krótkim okresie ta druga opcja jest korzystniejsza, gdyż lepiej jest mieć zyski w gotówce i wykazywać stratę na papierze.

Przykład LPP S.A. (na dzień 01.02.2010)

Spółka w dwóch ostatnich latach znajdowała się w sytuacji numer 6 (patrz rysunek poniżej). Jest to najbardziej poprawny wariant i utrzymywanie go w dłuższym terminie bardzo dobrze świadczy o zarządzaniu przedsiębiorstwem. Spółka ma dodatnie przepływy operacyjne (z głównej działalności), które reinwestuje (DI ujemna) dokładając do inwestycji z pożyczek (DF dodatnia). W latach 2006 i 2007 spółka była w sytuacji numer 5 (spłacała zobowiązania) i biorąc pod uwagę jej bardzo dobrą rentowność (zyski netto) w tym czasie, można ją było wtedy uważać za dobrą i dojrzałą firmę. W badanych okresach spółka także potrafiła magazynować część zysków (suma wszystkich działalności dodatnia). Zysk był zawsze dodatni zarówno na papierze (zyski netto) jak i w kasie (DF dodatnia).

Rysunek 2. Przepływy pieniężne spółki LPP. Stan na 01.02.2010r.